Joseph K: Suçsuz olmanın dayanılmaz ağırlığı

Burcu B. Bilgin

Kafka’nın ölümsüz kahramanı Joseph K., kendini 30. yaşgünü sabahında bir anda hiç işlemediği, hatta içeriğini dahi bilmediği bir suçtan ”dava edilmiş” olarak bulur. Sonrasında attığı her adımda her geçen gün biraz daha gerçek dışı bir ortamın içine girer, ne yaparsa yapsın bu bataklık onu içine çeker, ta ki hiç düşünmediği bir sona ulaşana değin…

Okuyanların onunla kapı kapı dolaştığı, hapse girecekmiş gibi bunaldığı, adalete inancının azaldığı Dava, gerçek üstü bir atmosferde geçen bir baş yapıt.

Franz Kafka tarafından 1914-15 yıllarında kaleme alınan ve 1925’te yayınlanan Dava, 100 yaşını geride bırakmasına rağmen konusu bugün belki de çok daha güncel bir eser.

-Yeni tiyatroya yeni oyun-

İstanbul’un Anadolu Yakası’ndaki sahne eksikliğini biraz olsun giderebilmek için imdadımıza yetişen DasDas, tiyatro ve müzik etkinliklerine ev sahipliği yapmak üzere tasarlanan yeni bir mekan.

Kapılarını 8 Nisan’da İngiliz yazar Tom Basden’ın, Kafka imzalı Dava oyunundan esinlenerek yaptığı adaptasyonla açan DasDas’ın açılış oyunu olarak Basden’ın bugüne değin eleştirmenlerden büyük övgü alan ”zeka işi” uyarlamasını tercih etmesi iyi bir seçim.

Basden tarafından günümüze uyarlanan Joseph K oyunun çevirisini İlksen Başarır yaptı. Dekor ve ışık tasarımını Cem Yılmazer’in, kostümlerini Funda Çebi’nin hazırladığı oyunda talihsiz kahraman Joseph K.’yı Mert Fırat canlandırıyor. Fırat’a, Onur Dilber, Didem Balçın ve Özgün Aydın eşlik ediyor. Eserin süpervizörü Serdar Biliş, yönetmenliği ise kollektif olarak gerçekleştirildi.

-22 rol için 3 oyuncu-

Romanda Joseph K. dışında 22 farklı karakter bulunurken, oyuna da taşınan bu yan karakterler Dilber, Balçın ve Aydın tarafından canlandırılıyor.

Oyuncular bir nevi maraton yaşayarak bu karakterleri başarıyla sahneye getirirken, her birinin hakkını ayrı ayrı veriyor. Mert Fırat’ın ”Joseph K.” yorumu için ise ayrı bir parantez açmak lazım. Kafka’nın, beyazperdede usta oyuncu Anthony Perkins tarafından da canlandırılan protagonistinin telaşlı, çaresiz ve adaleti bulmak için çırpınan ruh halini bitmek bilmeyen bir enerjiyle yansıtan Mert Fırat’ın bugüne kadar izlediğim en iyi performansı oldu Joseph K.

-Bugünlere hiç uzak değil-

Joseph K, sadece sıradan bir Kafka uyarlaması olmanın ötesinde distopik bir gerçekliği, totaliter rejimin bireye dayatmasını, sistemin dişlileri arasında masumların öğütülmesini ele alarak 100 yıl öncesinden günümüze ayna tutuyor.

Şato adlı romanda da Bay K. olarak geçen ve Kafka’nın kendisini temsil ettiğine inanılan K., bu eserde hukuk sisteminin birey aleyhine işlemesi, üstüne atılı suçun ”tanımının bile getirilememesi”, ne yaparsa yapsın kendini ifade edemeyip özgürlüğüne kast edilmesiyle mesajını en çarpıcı biçimiyle veriyor.

Kara mizah içeren eserin uyarlamasında zaman zaman ”dozunda” argoya da başvurulurken, radyo anonsları aracılığıyla yapılan satirik espriler esere vurucu bir boyut katıyor. Giderek artan gerilimin sonucunda nihayet o ”beklenen sona” ulaşılıyor.

Haksızlığın kanayan bir yara olduğu günümüzde toplumdaki her birey birer Joseph K. adayı aslında. Zaten 100 yılı geride bırakmış bu eser de gücünü buradan alıyor.

-Yeni cazibe merkezi-

Son olarak DasDas için birkaç not ileteyim. Toplam 350 kişi kapasitesine sahip bulunan mekanın sahnesinin parter ve balkonu bulunuyor. Engelli ve yaşlı izleyicilerin ise sahnenin sol ve sağ tarafında bulunan koltukları tercih etmesini öneririm. Çünkü diğer bölümler hafif bir yükseltiye sahip.

Batı Ataşehir’deki Watergarden AVM’nin alt katında bulunan DasDas, ilk oyuna ancak yetişmişti. Binanın tadilatı ve yapılanması tamamlandığında İstanbul Anadolu Yakası’nın, pırıl pırıl bir cazibe merkezi kazanacağına inanıyorum.

Yolu açık olsun…