Uysallar: Batsın bu dünya

(Uysallar dizisini izlemiş olanlar okumalıdır)

(7.5/10)

Burcu B. Bilgin

“Ben var ya, tam bir çöpçüyüm aslında. Evet, çöpçüyüm. Hani çöp toplayan insanlar var ya, işte ben de öyle. Tiyatroya gidiyorum, sinemaya gidiyorum, konserlere gidiyorum, müzikallere gidiyorum, sergilere gidiyorum. … Hep bizi eleştiriyorlar. Yok, biz apolitikmişiz, Allah Allah, yok, tüketim manyağı olmuşuz biz. Ayrımcıymışız. Duydunuz mu? Salak! Salak! Ulan senin tek müşterin benim zaten be!”

1996 tarihli yeraltı klasiği Dövüş Kulübü/Fight Club başta gelmek üzere kitaplarında tüketim toplumunu ve değerlerini eleştiren, yaşayan en iyi yazarlardan Chuck Palahniuk, şimdiye kadar çok sayıda yazara işaret fişeği oldu.

Modern toplumda sıkışıp illegal bir dövüş kulübünde, alter egosu aracılığıyla ikinci bir hayat süren kahramanın hikayesinin temasal bir benzerini şu günlerde Netflix ekranında izliyoruz: Uysallar. Kara komedi türündeki diziyi sizler için izleyip değerlendirdim:

1-Yeni bir Hakan Günday/Onur Saylak işbirliği: Yeraltı edebiyatının Türkiye’deki en iyi kalemlerinin başında gelen Hakan Günday, Haluk Bilginer’in başrolünü üstlendiği Şahsiyet dizisini de kaleme almıştı.

Hakan Günday ile Onur Saylak, daha önce de Günday’ın Daha romanından uyarlanan sinema filminde başarılı bir birlikte  kolobrasyon sergilemişti. İkilinin yeni projesi Uysallar, iki ünlü ismin ilk dizisi.

2-An(a)kara’ya yolculuk: Dizi, İstanbul’u günlerce etkisi altına aldığı toz fırtınasının hüküm sürdüğü günlerde başlıyor. Evini bir mektup bırakarak terk ettiğini öğrendiğimiz Oktay Uysal (Öner Erkan), uçağı bu hava muhalefetinden kalkamayınca evine dönüyor ve macera başlıyor.

Sonrasında ise Oktay, hayatının yolculuğunu gerçekleştiremeyip kendini problemli çocukluğunun ve gençliğinin geçtiği memleketi Ankara’da buluyor. İçine düştüğü katastrofik duruma yanıtı da bu seyahatte buluyor.

3-Dancing with Myself: Aslında Oktay’ın bu hali, soyadıyla müsemma “fazla uysal” olmanın getirdiği problemler yumağından kaynaklanıyor.

Oktay’ın içine düştüğü kaosun sorumlusu, sadece plazada çalışıp beyaz yakalı olmanın getirdiği genel durum değil. Oktay, çocukluğundan beri sesini hiç yükseltememiş, babasına susmuş, arkadaşlarına susmuş, patronuna susmuş, evlenince eşine, doğunca çocuklarına karşı susmuş. Dinlediği Billy Idol şarkısı gibi “tek başına bir dansı” sürdüregeliyor Oktay.

İşte bu sebepten de biraz karikatürize edilmiş biçimde izlediğimiz geceleri punk, gündüzleri mimar olduğu bir hayat sürdürmeye başlıyor.

Uzun bir süre dışlanmış, barlara alınmadığı, pavyonlarda para kaptırdığı, polisin ve çevredeki magandaların tacizine uğradığı gecelerin ardından sokaktan bulduğu diğer punklarla bir komün kuruyor. Ama bu bile sıkışmışlığına merhem olamıyor. Zira Oktay’ın sorunu kendisi fark etmese de aidiyet değil tam tersine birey olamamak.

4-Sahte “beyaz yakalı”: Estetik ameliyatlı eş Nil Uysal (Songül Öden) ise çalışıp para kazanma isteğine rağmen “o yaştan sonra” iş bulamayınca plazada çalışıyormuş gibi rol yaptığı ikincil bir hayata adım atıyor.

Bu da aslında eşininkine benzer bir sıkışmışlık ve fikir olarak iyi. Bununla beraber eşini aldatmaya, yeni çevresine yalan söylemeye gidecek kadar götüren o motivasyonun, Nil’i oraya götüren bitmişliğin hikayesi Oktay’ın kadar işlenmiyor.

Aile ortamında devamlı bağırıp çağıran, kimseye huzur vermeyen Nil, “sahte beyaz yakalı” olduğu ortamda ise bambaşka bir kimliğe bürünüyor.

Bu sekanslarda iki yıldız ortaya çıkarak adeta parlıyor: Yağmur (Nezaket Erden) ve Suat (Serkan Altunorak). Plaza çalışanı Suat, Bir Başkadır dizisinin en yapay iki karakterinden biri olan Sinan’ın (Alican Yücesoy) aksine kendine çok daha fazla inandırıyor.

Vur patlasın çal oynasın bir hayat sürüyormuş gibi görünen Yağmur’un madalyonun diğer tarafında çalıştığı şirketin genel müdürü tarafından taciz ve tecavüze uğradığı sahneler ise dizideki en büyük hayal kırıklığım oldu.

Erkek bakış açısıyla yazılmış, vurucu olmak bir yana bu korkunç durumu sıradanlaştıran bu sekansta Yağmur’un, Nil’e, “Madem başına böyle bir şey gelmiyor, demek ki sen hiç çalışmamışsın,” demesi de üstüne tüy dikiyor.

5-Baba, Devlet Baba ve mavi yaka: Oktay’ın meselesi, hayatındaki “baba” ve “erkek” figürlerinden kaynaklanıyor.

Babası Olcay Bey’in baskıcılığı yüzünden silik yetişen, sonrasında patron gibi otoriter figürlerle rastlaştığında sesi hiç çıkmaz olan Oktay, babasına benzeyen bir başka diktatör olan Berhudar Bey (Haluk Bilginer) ile rastlaşınca da çocukluk travmalarına dönüyor.

Berhudar ile cezaevi inşaatının yapılması planlanan kırsal bölgedeki konteynırda ömür tüketen Oktay, böylece “devlet eliyle gönderilen” mavi yakalı bir başka babanın eline düşüyor. Zira Oktay’ın babası Olcay da komiser emeklisi.

Oktay’ın geceleri punk bir hayat sürdürdüğü sekanslarla Dövüş Kulübü’ne gönderme yapan Günday, Berhudar’ın boş bir araziye konteynır kurdurduğu sahnelerde de George Orwell’in 1984 ve Hayvan Çiftliği kitaplarına selam çakıyor. Bu selam duruş, Mert’in tweetleri yüzünden gerginliğiyle katmerlenirken, Günday kanlı canlı bir hayvan sürüsünü bu sekanslara katarak da mesajın altını çiziyor.

Berhudar’ın simgelediği, bireyi bastıran ve hayatını bir hapishaneye çeviren “devlet” figürü, bu sahnelerin devamı sayılabilecek teftiş sahnesiyle de taçlanıyor.

Kafka’nın Dava ve Şato romanlarından fırlamışçasına saçma yöntemleri olan, baskıcı bürokratlar aracılığıyla yapılan devletin sert eli göndermesi, Günday’ın diziye yaptığı en başarılı dokunuşlardan biri.

6- Aşırı didaktik çocuk karakter: Ancak Günday’ın bu dizide eski Yeşilçam filmleri gibi doğruları devamlı çocuk karaktere söyletmesi ise biraz sıkıntılı durum.

Ailenin en küçük üyesi Ece (Nilay Yeral), cep telefonu kullanmanın ne gereksiz bir tüketim oluşunu vurgulaması, kağıt toplayıcıları için okuldan para çalması, üst katta oturan genç kadını maço sevgilisinin baskısından kurtarmaya çalışması gibi tutumlarıyla büyümüş de küçülmüş gibi ve fazlaca didaktik.

Duygusal ve arada kalmış ağabeyi Ege’ye (Umut Yeşildağ) gelince hem babasının duygusallığını, hem de arada sıkışmışlığını almış bir karakter. Ama babasına da annesine de yaklaşamıyor bir türlü.

Evin en mutsuzu olan pasif agresif, asosyal, depresif ve kafası karışık Ege, kızkardeşinin aksine çok  daha sahiciydi.

7-Fazla tevazu, vasattan nasihat dinlemektir: Sonlara doğru baş karakterimiz Oktay, bazı kişilerden kimi eleştiriler duyuyor. Bu eleştirilerin sahipleri de karşımıza haklıymışlar gibi çıkarılsa da izlerken bile geriyor.

Sesi devamlı yüksek çıkan karısı, durduk yere hayatının her aşamasına nüfuz etmeye uğraşan Berhudar, aksi ve bencil babasının yanında dost bildiği kişiler de Oktay’ın karşısına dikiliyor.

Bir kere, Oktay’ın sıfırdan yaşam alanı kazandırdığı, maddi yardım yaptığı, rahata kavuşturmak için çaba sarf ettiği punk komünün, sanki bütün bu kaynaklar önlerine serildiğinde ses çıkarmışlar gibi Oktay’a diklenmeye başlaması, Moloz’un “Sen gündüz neredesin ki zaten?” diye hesap sorması son derece rahatsız bir durum.

Zaten bunda başarılı olmuş olacaklar ki Oktay, “Size sahip çıkamadım,” diyerek ağlıyor. Böylece biraz olsun nefes almak isteyen Oktay, burada da huzur bulamıyor aslında.

Çocukluk arkadaşı olan ve “Fevri” diye bir barı bulunan Fevzi, finale doğru barına koyduğu isim gibi biri çıkıyor. Araya giren yılların ve yolların suçlusu olarak Oktay’ı görüp dakikalarca bağırıp çağıran Fevzi’nin bu yersiz tiradına ise hak vermenin imkanı yok.

Bana sorarsanız tüm bu kişilerin karşısında kibarlığından sesini çıkarmayan Oktay, şu sözün doğruluyor: Fazla tevazu, vasattan nasihat dinlemektir.

8-Yalan dünya: Gitgide herkesin birbirinden sırlar saklamasıyla her mutsuz aile gibi kendine özgü bir hikayesi olduğunu gördüğümüz Uysallar, Berhudar’ın ilginç girişimiyle kendilerini “örnek daire” gibi inşa edilen cezaevi koğuşunda buluyor.

Burada Günday, metaforik olarak zaten rezidanstaki lüks dairelerinde “hapis hayatı” yaşayan ailenin durumunu gerçek bir hücreyle simgeliyor.

Berhudar’ın trajik sonundan sonra final sekansında aileyi, hala birbirini dinlemeyi reddeden bir halde bırakıyoruz ve de açıklanmamış sırlarıyla… Finalde ise Moloz’u göğü izlerken görünce cezaevinin oraya inşa edilmediğini fark ediyoruz.

Ama ailenin durumunun o noktada bırakılması, bu tip ucu açık sonları sevmeyen izleyicinin biraz homurdanmasına sebep olmuştur sanırım.

9-Saylak dokunuşu ve başarılı oyunculuklar: Dizinin en büyük artılarından birinin, yönetmen Onur Saylak’ın yönetmenliği olduğu aşikar.

Sinemadaki başarısını sürdüren yönetmenin, böylesi bir kara komediyi Batılı benzerlerini aratmayan bir ustalıkla ekrana taşıdığı görülüyor.

Dizideki performanslarına gelince başrollerden figürasyona kadar kadroda işini yapmayan hiçbir oyuncu yok. Hakan Günday ile ikinci işbirliğini yapan usta aktör Haluk Bilginer, diktatör baba rolünde Uğur Yücel, sıkışmış ev hanımı Nil rolünde Songül Öden, evin çocukları Ece ve Ege, tweet yüzünden paranoyaklaşan Mert rolünde İbrahim Selim, Suat rolünde Serkan Altunorak ve punk tayfası rollerini başarıyla canlandırıyor.

Ancak dizinin starı hiç şüphesiz Oktay Uysal rolündeki Öner Erkan. Bastırılmış, sıkışmış, kendini ifade edemeyen, sesi kısılmış, tüketim toplumunun çarkları arasında sıkışmış Oktay’ı müthiş şekilde canlandıran Erkan unutulmaz bir performans sergiliyor.

Yer aldığı hemen her sahneye damga vuran bir başka oyuncusu ise plaza çalışanı Yağmur rolündeki Nezaket Erden. İniş çıkışlarıyla, dalgalı halet-i ruhiyesiyle, kimi zaman acı çeken, kimi zaman vur patlasın, çal oynasın halleriyle Erden, iddialı isimlerden oluşan kadronun çok parlayan ikinci yıldızı.

10-Uysallar bekleneni verdi mi?: Netice itibarıyla Uysallar, Dövüş Kulübü, 1984, Hayvan Çiftliği, Dava, Şato gibi eserlere selam duran, son dönemin başarılı kara mizah yaratılarından.

Giderek artan bir tempoyla hikayeyi yavaş yavaş ören Hakan Günday, çarpıcı bir öykü anlatıcılığı yapsa da bu durum en baştan tempo bekleyen “sabırsız seyirci” açısından eksi, sabırlı, tadını çıkaran seyirci için artı.

Roman okur gibi konusunu ilmek ilmek işleyen Uysallar,  son bölümlere doğru merak unsurunu artırarak yolunda ilerliyor.

Yönetmen Onur Saylak’ın ve görüntü yönetiminin büyük bir başarı sergilediği dizinin her aşamasındaki oyuncuları da görevlerini yerine getiriyor.

Kimi kısımlarda aşırı didaktikleşmesi, kadın çalışanlara taciz gibi çok hassaslıkla işlenmesi gereken bir konuda sınıfta kalması, babanın bakıcıya ziyaretleri, Ege ile sosyal hizmetler görevlisinin görüşmeleri gibi kimi sahnelerde tekrara düşmesi gibi bazı eksiklikleri hariç Uysallar’ın ekrandaki işler arasında rahatlıkla sınıfı geçtiğini söyleyebilirim.

Hakan Günday gibi bir romancıyı, Onur Saylak gibi bir yönetmeni ve böylesi ustalıkla seçilmiş bir oyuncu kadrosunu görmek, edebi göndermeler seyretmek için bile Uysallar’ı izlemenizi tavsiye ediyorum.