İft(ih)arlık Gazoz

Burcu B. Bilgin

Babaannem, anneme şöyle dermiş: ”Gelin, bir kitap ver de önce güleyim, sonra ağlamaktan içim çıksın, şöyle bir ferahlayayım”… Babaannem, daha 50’li yaşlarının sonlarındayken aramızdan ayrıldığı için ben pek hatırlamıyorum. Ama herhalde onun genleri ağır bastığı için, rahmetlinin daha o yıllarda tariflediği türün-iyi yapılması kaydıyla-en fanatik izleyicisiyim. İşte ”İftarlık Gazoz” da böyle bir film.

”Dondurmam Gaymak” ve ”Entelköy Efeköy’e Karşı” filmlerine imza atan yönetmen Yüksel Aksu’nun, bu kez ”dramla güldürüyü” iç içe geçirdiği filmi ”İftarlık Gazoz”, çekimlerinin yapıldığı Muğla’nın Ula ilçesinin samimiyetini, sıcaklığını beyazperdeye taşıyan bir film. Uzun süredir merakla beklenen hikayenin kalbinde Cem Yılmaz ile 11 yaşındaki oyuncu Berat Efe Parlar var. Yılmaz Bayraktar, Ümmü Putgül, Okan Avcı, Macit Koper, Gün Koper ve küçük oyuncu Greta Fusco’nun da rol aldığı filmde bol bol Ege yöresinin köylüleri de kendilerine has şiveleri ve bütün doğallıklarıyla yer alıyor.

1970’ler Türkiye’sinin huzurlu Ege kasabalarından birinde geçen film, zeki ve çalışkan bir çocuk olan Adem’in (Berat Efe Parlar), yaz tatilinde gazozcu Cibar Kemal’in (Cem Yılmaz) yanında kendi isteğiyle çırak olmayı seçmesini, akabinde sınıf arkadaşı Berna’nın (Greta Fusco) da oruç tuttuğunu öğrenerek sıcak bir Ramazan günü oruç tutmaya çalışmasının öyküsü.

-”Emek bilinci olmayan hayvandır”-

Cem Yılmaz’ın ilk kez Ege şivesiyle konuştuğu film niteliğini taşıyan ”İftarlık Gazoz”, 1970’li yılların siyasi atmosferini, baş karakterlerden Hasan Keskin’in (Yılmaz Bayraktar) konuşmalarıyla işliyor.

Adem’in ailesinin de yanında çalıştığı toprak sahibinin oğlu olan sol görüşlü Hasan, üniversitede babasının ve köylülerin deyimiyle ”anarşik olmayı” seçtiği için babasının aksine proletaryanın yanında yer alıyor. Hasan, işçilere, ”Babam sizin sınıfsal olarak düşmanınız” derken, Adem’in babasından, ”Neden düşmanımız olsun. Benim düğünümü de oğlanın sünnetini de yaptı” şeklinde bir cevap alıyor. Adem’e de sosyal sınıf bilincini aşılamak için Gorki’nin ”Ekmeğimi Kazanırken” kitabını veren, ”Emek bilinci olmayan hayvandır. Sığırlar, eşekler sömürülmeye karşı gelirler mi?” diye soran Hasan, ona La Fontaine masallarını okumamasını da öğütlüyor. Masallar da metaforik olarak ”halkın inandırılmaya çalışıldığı yalanlarla” özdeşleştiriliyor filmde…

Hasan, hayvanlara vurgu yapmışken, cami hocası (Macit Koper) de ”Hayvanlar niye oruç tutmaz? Çünkü şuur, idrak yok” diyerek bu kez anlatımına onları ortak ediyor. Filmde Hasan da oruç tutmayla ilgili olarak tarım işçilerine, ”Sizler niye oruç tutuyorsunuz? Sizler zaten 12 ay açsınız. Oruç, tokun açın halinden anlaması içindir” diyor. Buna karşın Aksu, filmde Hasan’ı ”ateist” olarak konumlandırma yoluna da gitmeyip, ”Peygamberimiz de döneminde devrimciydi” repliğiyle rasyonel Müslüman olarak resmediyor.

-Tablo gibi sahneler-

Filmin görüntü yönetmenliğini üstlenen Mirsad Heroviç, İftarlık Gazoz’da takdire değer bir iş çıkarmış. Özellikle Adem’in plajda gazoz arabasıyla gün batımını izlediği ve gece tütün kırma sahnelerinde zirveye çıkan bir iş yapan Heroviç, bu filmin parlayan yıldızı.

La Fontaine masallarına ilişkin animasyon sahneleri, mahalle arasındaki ”terlikli” diyalog ile güldürünün zirve yaptığı sahildeki Egeli teyze-Adem diyalogları, filmdeki favori sahnelerden.

Oyunculuklara gelince filmin tartışmasız ”parlayan” yıldızı 11 yaşındaki Berat Efe Parlar, müthiş bir oyunculuk çıkarıyor. İlerleyen yıllarda sinemaya devam etmesini dilerim. Cem Yılmaz’ın sinema kariyerindeki en iyi rollerden biri olan Cibar Kemal, olanca doğallığıyla Yılmaz’ın unutulmazları arasına girdi bile…

İlk bölümünde güldürü öğesinin ağır bastığı film, sonlara doğru asıl mesajını dramatik sahneleriyle veriyor. Filmi ”Çağan Irmak” yapımlarına benzetenler varsa da dönem filmi olması ve siyasi mesajları yönünden bu doğru olsa da güldürü-dram kardeşliğinden dolayı Yılmaz Erdoğan sinemasına da yakın buldum.

Neticede, ”İftarlık Gazoz”, Türk Sineması adına başarılı bir film olmuş. Yüksel Aksu ve ekibine tebrikler…